Pomniki symfoniki - Berlioz

Cykl Pomniki symfoniki to spotkanie z dziełami, które nie tylko przetrwały próbę czasu, lecz wciąż potrafią zaskakiwać. Tym razem zabrzmi Symfonia Fantastyczna Hectora Berlioza – dzieło wyjątkowe pod względem formy, treści i historii, która się za nim kryje.

Hector Berlioz urodził się 11 grudnia 1803 roku w La Côte-Saint-André we Francji. Początkowo studiował medycynę w Paryżu, jednak szybko porzucił ją na rzecz muzyki, wbrew woli ojca. W 1826 roku rozpoczął naukę w Konserwatorium Paryskim, gdzie studiował kompozycję pod kierunkiem Jeana-François Le Sueura. Już wtedy przejawiał zamiłowanie do eksperymentów i łamania muzycznych konwencji.

W 1827 roku podczas przedstawienia Hamlet w paryskim Théâtre de l'Odéon Berlioz zobaczył irlandzką aktorkę Harriet Smithson w roli Ofelii. Zakochał się od pierwszego wejrzenia, choć nie poznał jej osobiście. Zainspirowany tą obsesją, skomponował Symfonię Fantastyczną, której premiera odbyła się 5 grudnia 1830 roku w Konserwatorium Paryskim. Dzieło to opowiada o młodym artyście, który, odrzucony przez ukochaną, zażywa opium i doświadcza serii halucynacji, w tym własnej egzekucji i sabatu czarownic. Symfonia składa się z pięciu części, a przez całość przewija się motyw przewodni – idée fixe – symbolizujący ukochaną.

Berlioz przywiązywał ogromną wagę do programu dzieła. Podczas premiery rozdano publiczności drukowany opis fabuły, który miał pomóc w zrozumieniu muzycznej narracji. W programie czytamy: Plan dramatu instrumentalnego, pozbawionego pomocy słowa, musi być przedstawiony z góry. Poniższy program należy zatem traktować jako tekst mówiony opery, służący do wprowadzenia utworów muzycznych, których charakter i wyraz motywuje.

Dwa lata po premierze, w 1832 roku, Smithson w końcu usłyszała symfonię na żywo i dowiedziała się, że była jej muzą. Poznali się, a w 1833 roku wzięli ślub, z Franzem Lisztem jako świadkiem. Ich związek był jednak burzliwy i zakończył się separacją. Mimo to Berlioz do końca życia wspierał Harriet finansowo i opiekował się nią podczas choroby.

Symfonia Fantastyczna była przełomem w muzyce romantycznej. Berlioz zastosował w niej innowacyjne techniki orkiestracji, na przykład użycie dzwonów w piątej części, co miało oddać atmosferę sabatu czarownic. Dzieło to zainspirowało wielu kompozytorów i do dziś uważane jest za jedno z najważniejszych osiągnięć muzyki XIX wieku.

Przed koncertem o dziele opowie Przemysław Neumann, który również poprowadzi wykonanie. Bo czasem dobrze wiedzieć, jak powstaje szaleństwo, które dziś nazywamy arcydziełem. To właśnie są Pomniki symfoniki.

Symfonia Fantastyczna Berlioza w wykonaniu SWR Symphonieorchester pod batutą Christopha Eschenbacha: